Σαρκοφάγος με παράσταση Ερωτιδέων και διονυσιακή σκηνή

Συλλογή Έργων Γλυπτικής, αρ. ευρ. Γ4008

Προέλευση: Βρέθηκε στον Βύρωνα το 1951

Χρονολόγηση: 150-160 μ.Χ.

Διαστάσεις: Ύψος 1,52μ., μήκος 2,64μ., πλάτος 1,08μ.

Χώρος έκθεσης: Αίθριο

Ακέραιη σαρκοφάγος αττικού εργαστηρίου με αετωματικό κάλυμμα και θήκη με ανάγλυφες παραστάσεις στις τέσσερις πλευρές της. Στο μέσον της κύριας όψης απεικονίζεται μεθυσμένος ο θεός Διόνυσος, τον οποίο υποβαστάζει Σάτυρος. Το κεντρικό σύμπλεγμα πλαισιώνουν δύο ζεύγη Ερωτιδέων. Αποδίδονται σε όψη τριών τετάρτων ο ένας πίσω από τον άλλον, με τον υποβασταζόμενο να γέρνει προς τον σύντροφό του που στέκεται πίσω του και τον συγκρατεί από τη μέση. Στο τεντωμένο εμπρός χέρι οι προπορευόμενοι, στεφανωμένοι Ερωτιδείς κρατούν τσαμπί σταφυλιού και κάνθαρο. Στα δεξιά ένας πέμπτος Ερωτιδέας κατευθύνεται με προσφορές (πανέρι με φρούτα και μικρό ζώο) σε βωμό. Όλοι οι Ερωτιδείς εμφανίζονται ως στρουμπουλά νήπια, με παχουλά σκέλη και τονισμένο υπογάστριο.

Η πίσω όψη της σαρκοφάγου κοσμείται με γιρλάντα που φέρεται στις άκρες από βουκράνια και στο μέσον από ορχούμενο Ερωτιδέα. Στη μια στενή πλευρά δύο ακόμα συμμετρικοί Ερωτιδείς χορεύουν εκατέρωθεν ενός candelabrum (λυχνοστάτη) και ρίχνουν θυμίαμα στο θυμιατό στην κορυφή του. Η έτερη στενή πλευρά της σαρκοφάγου φέρει παράσταση Σφίγγας.

Σαρκοφάγοι με παραστάσεις Ερωτιδέων αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη σε αριθμό ομάδα σαρκοφάγων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Το πλέον δημοφιλές ανάμεσα στα σχετικά διακοσμητικά θέματα είναι η παράσταση Ερωτιδέων σε κώμο, μία υπαίθρια πομπή άπτερων –συνήθως– Ερώτων που, υπό την επίρροια του κρασιού, επιστρέφουν από κάποιο συμπόσιο τρεκλίζοντας μεθυσμένοι, υποβαστάζοντας ο ένας τον άλλον, χορεύοντας σε έκσταση με αγγεία οινοποσίας και μουσικά όργανα στα χέρια. Στη συγκεκριμένη παράσταση συνυπάρχουν μορφές Ερωτιδέων από διαφορετικές θεματικές ενότητες, όπως ο κώμος και η θυσία, που συνδυάζονται με μορφές του διονυσιακού εικονογραφικού κύκλου. Εφόσον οι Ερωτιδείς εμφανίζονται με τη διονυσιακή τους υπόσταση, δικαιολογείται απόλυτα η συνύπαρξη τους με τον εικονογραφικό κύκλο του Διονύσου σε μία σύνθεση που αποδίδει τις χαρές της ζωής, την τρυφή και τον έρωτα. Η επιλογή του θέματος της εύθυμης συντροφιάς ως διάκοσμος μίας σαρκοφάγου υπαινίσσεται, εν τέλει, την ελπίδα για μια ευτυχισμένη μετά θάνατον ζωή.

Δρ Χρ. Τσούλη

Βιβλιογραφία

Gallet de Santerre, Η., Chroniques des fouilles et decouvertes archéologiques en Grèce en 1951, BCH 76, 1952, 216.

Matz F., Die dionysischen Sarkophage, ASR IV, 1, 1968, 84 σημ. 5.

Koch G. – Sichtermann H., Romische Sarkophage, HDArch, 1982, 420, 432 αρ. 46, 439 αρ. 31, 459.

Παπαγιάννη Ε., Αττικές σαρκοφάγοι με παραστάσεις Ερωτιδέων σε κώμο: εικονογραφία και χρονολόγηση, Εγνατία 15, 2011, 234 σημ. 6, 236, 239, εικ. 2.

Papagianni Ε., Attische Sarkophage mit Eroten und Girlanden, SarkSt 9, 2016, 139 αρ. 68, πίν. 5.2-4, 45.4, 57.2

Katakis St., Athens, National Archaeological Museum. I. Attic sarcophagi with garlands, Erotes and Dionysiac themes, CSIR Greece I.2, 2018, 111-113, πίν. 41.