Βοιωτικός ερυθρόμορφος κωδωνόσχημος κρατήρας
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Συλλογή Αγγείων και Μικροτεχνίας, αρ. ευρ. Α 12593
Aποδίδεται στο Εργαστήριο του Ζωγράφου του Μεγάλου Αθηναϊκού Κανθάρου

Προέλευση: ΄Αγνωστη (Συλλογή Παπαδήμου)
Διαστάσεις: Ύψ. 23 εκ. Διάμ. χείλ. 21,6 εκ. Διάμ. βάσ. 10 εκ.
Χρονολόγηση: Περ. 430 π.Χ.
Χώρος έκθεσης: Έκθεση Αγγείων, Aίθουσα 56, Προθήκη 141.

Σύμφωνα με το μύθο, ο βασιλιάς του Άργους Ακρίσιος έκλεισε την κόρη του, την Δανάη, σε έναν υπόγειο θάλαμο ενισχυμένο με χαλκό για να μη γεννήσει το παιδί που, σύμφωνα με τον χρησμό, θα τον σκότωνε και θα έπαιρνε το θρόνο του. Όμως ο Δίας, ερωτευμένος με την ωραία πριγκίπισσα, έπεσε από τη στέγη του κελιού της σα χρυσή βροχή και έφτασε στην αγκαλιά της. Καρπός της ένωσής τους ήταν ο Περσέας, ιδρυτής των Μυκηνών.

Στο βοιωτικό αγγείο, η Δανάη, μισοξαπλωμένη σε αμφικέφαλη κλίνη (με μαξιλάρια και στις δύο πλευρές) με καταστόλιστα σκεπάσματα, ανασηκώνει ελαφρά το κεφάλι κοιτώντας, γεμάτη ένταση και προσμονή, τη χρυσή βροχή (που αποδίδεται με στιγμές επίθετου λευκού χρώματος) να πέφτει πάνω στο στήθος της. Φορά πτυχωτό ιμάτιο που αφήνει γυμνό τον άνω κορμό της, δίχτυ στα μαλλιά που κοσμείται με στιγμές, διπλό περιδέραιο, περίτεχνα ενώτια και κλειστά δετά υποδήματα. Ψηλά στο πεδίο απεικονίζεται, μεταλλική προφανώς, υδρία. Η γυμνότητα του στήθους της κόρης, άγνωστη στα αττικά παραδείγματα που απεικονίζουν τον μύθο, αποτελεί σαφή υπαινιγμό στο «γάμο» της, ενώ τα πλούσια κοσμήματα και τα υποδήματά της, που θα μπορούσαν να ταυτιστούν με τις νυμφίδες (Ησύχιος λ. νυμφίδες: υποδήματα γυναικεία νυμφικά) παραπέμπουν επίσης στο στολισμό της ως μελλόνυμφης. Εξάλλου η ίδια η εμφάνιση του θεού σα χρυσή βροχή αποτελεί υπενθύμιση στο προγαμιαίο λουτρό της νύφης, το οποίο επίσης συμβολίζει η υδρία που κρέμεται στον τοίχο του θαλάμου. Η προθυμία του κοριτσιού να δεχτεί τον θεό υπογραμμίζεται από το υψωμένο προς τη χρυσή βροχή δεξί της χέρι, υποδηλώνεται όμως και από την αναδίπλωση του ιματίου στην κοιλιά της, σχηματίζοντας κόλπο, λέξη που και στην αρχαιότητα είχε πολλαπλές σημασίες.

Ο διάχυτος ερωτισμός που διαποτίζει την παράσταση συμπληρώνεται από την παρουσία του νεαρού γυμνού σγουρόμαλλου Έρωτα στην άλλη όψη του αγγείου. Το αγόρι δεν γεφυρώνει μόνον την ουράνια με τη γήινη σφαίρα συνοδεύοντας την κόρη στη μετάβασή της προς τη σεξουαλική ωριμότητα, αλλά, καθώς ιππεύει κατσίκα, ζώο εξημερωμένο, συμβολίζει παράλληλα την τιθάσευσή της με το γάμο. Έτσι, η Δανάη στο αγγείο μας αποτελεί μία παραδειγματική νύφη, πρότυπο για κάθε κορίτσι στο κατώφλι του γάμου.

Παρόλο που οι συνθήκες εύρεσης του κρατήρα δεν είναι γνωστές, το μικρό του μέγεθος μάλλον αποκλείει τη χρήση του σε συμπόσια ως σκεύους μίξης κρασιού και νερού. Το γαμήλιο θέμα που τον κοσμεί συνηγορεί στην άποψη ότι ίσως δόθηκε ως δώρο σε μια νύφη ή τοποθετήθηκε ως εμβληματικό κτέρισμα στον τάφο νεαρής γυναίκας που έφυγε πρόωρα από τη ζωή χωρίς να προλάβει να γευτεί τις χαρές του γάμου ή της μητρότητας. Στην τελευταία, μάλιστα, περίπτωση, η τραγικότητα του θανάτου της άωρης αυτής νεκρής θα υπογραμμιζόταν από την υπενθύμιση ότι ο ιδεατός γάμος που απεικονίζεται στον κρατήρα λαμβάνει χώρα έν τυμβήρει θαλάμω (Σοφοκλής, Αντιγόνη, στ. 946).

Δρ Χριστίνα Αβρονιδάκη

Βιβλιογραφία:
Ch. Avronidaki, An Assortment of Bridal Images on a Boeotian Red-figure Pyxis from the Workshop of the Painter of the Great Athenian Kantharos,”” στο S. Schierup.
V. Sabetai (επιμ.), The Regional Production of Red-figure Pottery: Greece, Magna Graecia and Etruria (Gosta Enbom Monographs 4), Aarhus 2014, 99 αρ. 6, με την παλαιότερη βιβλιογραφία.
LIMC III, 1986, λ. Danae, no. 8 (J.-J. Maffre).
LIMC III, 1986, λ. Eros, no. 246 (A. Hermary).
Ι.Θ. Κακριδής (επιμ.), Ελληνική Μυθολογία, Αθήνα 1986.