Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Συλλογή Προϊστορικών Αρχαιοτήτων, αρ. ευρ. Π6209

Προέλευση: «Θησαυρός της Τίρυνθας», Τίρυνθα, Αργολίδα.
Διαστάσεις: Διάμ. κρίκου 1.9εκ., σφενδόνης 2×3.4 εκ.
Χρονολόγηση: 16ος- 15ος αι.
Χώρος έκθεσης: Έκθεση Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων, Aίθουσα 4, Προθήκη Μ 28.

Στη Μυκηναϊκή εποχή (1600-1100 π.Χ.), η τέχνη δεν απέδιδε σκηνές από την καθημερινή ζωή αλλά προέβαλε στιγμιότυπα και σύμβολα από τη σφαίρα της θρησκείας. Άνδρες και γυναίκες εμφανίζονται είτε σε μεγάλες πομπές όπου μεταφέρουν δώρα σε θεότητες είτε σε αναπαραστάσεις διαφόρων τελετουργικών. Με εξαίρεση ένα αδιόρατο μειδίαμα στις μορφές, κυρίως των τοιχογραφιών, οποιαδήποτε έκφραση συναισθήματος είναι συνειδητά απούσα, ενώ σκηνές που υποκρύπτουν μία ιδέα τρυφερότητας αποτυπώθηκαν μόνο σε σφραγιδόλιθους, ανάμεσα σε ζώα και τα μικρά τους.

Ο έρωτας, που την ίδια εποχή στη γειτονική Αίγυπτο και στα μεγάλα βασίλεια της Ανατολής κατακλύζει την τέχνη, εδώ είναι φαινομενικά ανύπαρκτος. Για αυτό και αποκτά ιδιαίτερη αξία το συγκεκριμένο δακτυλίδι από την Τίρυνθα, στη σκηνή του οποίου πρωταγωνιστούν δύο ανδρόγυνα, το ένα στην είσοδο οικοδομήματος και το άλλο σε παραλία, όπως υποδεικνύουν τα βράχια και το κωπήλατο πλοίο.

Ο αφηγηματικός χαρακτήρας της παράστασης και η απεικόνιση του πλοίου με την υψηλή πρύμνη και την καμπίνα που θυμίζει την περίφημη τοιχογραφία του Στόλου από τη Θήρα, του 16ου αι. π.Χ., υπαγορεύει την ερμηνεία της ως μυθολογική. Το ζευγάρι, που απεικονίζεται πιθανόν σε δύο διαδοχικές φάσεις, έχει ταυτιστεί, ανάμεσα σε άλλα, με τον Θησέα και την Αριάδνη κατά τη φυγή τους στην Αθήνα μετά τη δολοφονία του φοβερού Μινώταυρου. Θα μπορούσε βέβαια να είναι απλά μια σκηνή αποχαιρετισμού ανδρών που φεύγουν σε μάχη, αντίστοιχη με αυτήν που αποθανατίστηκε μερικούς αιώνες αργότερα, στον Κρατήρα των Πολεμιστών από τις Μυκήνες. Οι μορφές αποδίδονται με τη χαρακτηριστική για την εποχή αμφίεση, οι κυρίες με τη μακριά, πτυχωτή φούστα και οι άνδρες με το «μινωικό ζώμα», ενώ στη μέση τους ξεχωρίζουν ξίφη ή δόρατα.

Η στενή σχέση που συνδέει το ανδρόγυνο στα αριστερά της παράστασης, «προδίδεται» από τις χειρονομίες τους, που όμως δεν φαίνονται καν με γυμνό μάτι: η γυναίκα αγκαλιάζει το μπράτσο του άντρα τυλίγοντας γύρω του τα δάκτυλά της σαν να προσπαθεί να τον τραβήξει κοντά της, ενώ εκείνος απλώνει το ελεύθερο χέρι του προς το πρόσωπό της. Ίσως αν η απόδοση των μορφών δεν ήταν τόσο αφαιρετική, να μπορούσαμε να διακρίνουμε στα πρόσωπά των δύο ερωτευμένων τη θλιμμένη τους έκφραση.

Η πρόθεση του καλλιτέχνη δημιουργού να αποδώσει σε τόσο μικρή κλίμακα, έστω και κεκαλυμμένα τον έρωτα, μας υπενθυμίζει την παρουσία του, ακόμη και σε εποχές που δεν έχει αφήσει τα ίχνη του στην αρχαιολογία.

Δρ. Ελένη Κωνσταντινίδη-Συβρίδη

Βιβλιογραφία:
Sakellariou A., 1964 Die minoischen und mykenischen Siegel des Nationalmuseums in Athen. Berlin: Gebruder Mann. CMS I, 180.