Aττική Ερυθρόμορφη Υδρία
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Συλλογή Αγγείων και Μικροτεχνίας, αρ. ευρ. Α 13119

Προέλευση: Λιόσια, Αθήνα
Διαστάσεις: Ύψ. 34,2 εκ., διάμ. χείλ. 13,8 εκ., διάμ. βάσ. 11,5 εκ.
Χρονολόγηση: Περ. 470 π.Χ.
Χώρος έκθεσης: Έκθεση Aγγείων Αίθουσα 55, προθήκη 96

Στον ώμο της υδρίας απεικονίζεται ένας γενειοφόρος άνδρας με φτερά που αρπάζει σφιχτά, με τα δυο του χέρια, μία νεαρή γυναίκα, ενώ αυτή προσέρχεται σε βωμό. Η βίαιη κίνηση του άνδρα ξαφνιάζει τη γυναίκα, η οποία γυρίζει το κεφάλι της και τον κοιτάζει έντρομη, ενώ έχει σηκώσει το άλλο της χέρι σε έκκληση βοήθειας. Η ένταση της σκηνής αποδίδεται από τον αγγειογράφο με την κίνηση του ιματίου του άντρα και το ανέμισμα των εντυπωσιακών ενδυμάτων της κόρης, αλλά και των μαλλιών της, που δεμένα σε κοτσίδα, λαμπάδιο, παρασύρονται πίσω.

Σε αυτήν την παράσταση του καλλιτέχνη με το συμβατικό όνομα «Ζωγράφος του Πανός» αναγνωρίζεται η ιστόρηση του μύθου της αρπαγής της βασιλοπούλας Ωρείθυιας από τον προσωποποιημένο βόρειο άνεμο Βορέα. Ο Βορέας γιος του Αστραίου και της Ηούς, ή κατά άλλη εκδοχή γιος του Αιόλου, κάποια μέρα, ταξίδεψε μέχρι τον Αττικό ουρανό, από όπου διέκρινε μία συντροφιά από κορίτσια, ανάμεσα στα οποία ξεχώρισε μία, την πιο όμορφη και με αρχοντική θωριά. Ήταν η κόρη του Ερεχθέα, του βασιλιά της Αθήνας και το όνομά της ήταν Ωρείθυια. Ο Βορέας απευθύνθηκε στο βασιλιά και του ζήτησε την κόρη του, όμως εκείνος, με τεχνάσματα, προσπάθησε να αποφύγει αυτό το γάμο που θα του αποστερούσε το παιδί του. Ο Βορέας, θυμωμένος από την προσβολή, άρπαξε την Ωρείθυια και την μετέφερε, πετώντας επάνω από θάλασσες, στην μακρινή του πατρίδα, τη Θράκη, όπου ενώθηκε βίαια μαζί της.

Πρόκειται για έναν αττικό μύθο που περιγράφει τη ζωογόνα και γονιμοποιό δύναμη των βορείων ανέμων που ξεκινώντας από τη Θράκη, φτάνουν μέχρι την Αττική, δίνοντας πνοή στο λεκανοπέδιο. Τη διάδοση του μύθου υποβοήθησε και ένα ιστορικό γεγονός, σωτήριο για τους Αθηναίους, που ανάγεται στους μηδικούς πολέμους. Ο Βορέας, για χάρη της γυναίκας του, βοήθησε τους Αθηναίους και κατέστρεψε το στόλο των Περσών στον Άθω και το Αρτεμίσιο. Μετά την καταστροφή του περσικού στόλου, οι Αθηναίοι τίμησαν, μαζί με τον θεό Ποσειδώνα, τον Βορέα με ένα βωμό που έστησαν στις όχθες του Ιλισού, εκεί όπου είχε γίνει η αρπαγή της Ωρείθυιας. Ωστόσο, η παρουσία του βωμού στην παράσταση αυτή δηλώνει ότι η αρπαγή της κόρης δεν γίνεται στον ποταμό Ιλισό, όπου έπαιζε με τη συντροφιά της, που είναι η πιο διαδεδομένη εκδοχή του μύθου. Σύμφωνα με τον Ακουσίλαο τον Αργείο, έναν από τους πρώτους ιστορικούς που έζησε στα τέλη του 6ου – αρχές του 5ου αι. π.Χ., η κόρη του μυθικού Ερεχθέα αρπάχτηκε πάνω στην Ακρόπολη, την ώρα που θυσίαζε στην Πολιάδα Αθηνά ως κανηφόρος και ενδεχομένως σε αυτήν τη μαρτυρία να παραπέμπει η συγκεκριμένη εικονογραφία.

Δρ. Έφη Οικονόμου

Βιβλιογραφία:
Ηρόδοτος, Iστορίαι, Ζ, 189 κ. εξ.
Die Fragmente der Griechischen Historiker, ed. F Jacoby, Berlin 1923, 2 F 23.
Ν. Δ. Παπαχατζής, Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, Αττικά Τόμος 1, 1974, σελ. 284-285, παρ. 19, 5.
LIMC III, Ι, BOREAS, αρ. κατ. 9, σελ. 135 και ΙΙ, σελ. 109.
Ι. Θ. Κακριδής, (εκδ.), Ελληνική Μυθολογία, Οι ήρωες, Τομ. 3, Αθήνα 1986, σελ. 33