Παράσταση του αθλητικού παιχνιδιού «κερητίζειν» σε βάση επιτύμβιου αγάλματος κούρου

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Συλλογή Γλυπτών Αρ. Ευρετηρίου: Γ 3477

Προέλευση: Βρέθηκε στην Αθήνα το 1922. Η βάση στήριζε επιτύμβιο άγαλμα κούρου, το οποίο δεν βρέθηκε και ήταν εντειχισμένη στο Θεμιστόκλειο τείχος του Κεραμεικού.

Διαστάσεις: Ύψος: 28 εκ. Μήκος: 82 εκ., Πλάτος: 60 εκ.

Χρονολόγηση: 510-500 π.Χ.

Χώρος έκθεσης: Έκθεση γλυπτών, Αίθουσα 13

Η ορθογώνια βάση φέρει βάθυνση στο άνω μέρος της για την ένθεση της πλίνθου του αγάλματος. Είναι διακοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις σε όλες τις πλευρές της, εκτός από την πίσω. Στις δύο πλάγιες πλευρές παριστάνονται άρματα με τέσσερα άλογα (τέθριππα) και πολεμιστές (οπλίτες).

Στην κύρια πλευρά απεικονίζεται μοναδική παράσταση με νέους αθλητές, κερητίζοντες, που κρατώντας δηλαδή ραβδιά με καμπύλο άκρο, παίζουν ένα παιχνίδι παρόμοιο με το σημερινό χόκεϋ. Στο κέντρο δύο παίκτες έχουν στη μέση μια μπάλα, που ο καθένας με το ραβδί του προσπαθεί να φέρει προς το μέρος του. Την παράσταση πλαισιώνει αριστερά και δεξιά από ένα ζευγάρι νέων. Στα αριστερά, ο πρώτος νέος χειρονομεί ζωηρά, ενώ  πίσω του, σε δεύτερο επίπεδο, ένας άλλος απλώνει μπροστά το ένα χέρι και με το άλλο σηκώνει το ραβδί του. Στα δεξιά, οι δύο νέοι εικονίζονται σε στάση ανάπαυσης, ο πρώτος παρακολουθεί το παιχνίδι έχοντας την πλάτη του στραμμένη στον θεατή, με το ένα χέρι στη μέση ενώ στο άλλο κρατάει και αυτός ραβδί. Σε δεύτερο επίπεδο, άλλος νέος υψώνει το ραβδί του μπροστά από το πρόσωπό του. Έχει υποστηριχθεί από τους μελετητές της παράστασης ότι οι νέοι  που εικονίζονται στα αριστερά και τα δεξιά της κεντρικής σκηνής δεν είναι συμπαίκτες, απλώς περιμένουν τη σειρά τους για να παίξουν και αυτοί, το άθλημα επομένως δεν ήταν ομαδικό όπως το χόκεϋ, αλλά ατομικό.

Δεν γνωρίζουμε πότε ξεκίνησε το συγκεκριμένο άθλημα, ούτε τους κανόνες του, γνωρίζουμε όμως ότι οι αρχαίοι Έλληνες αγαπούσαν πολύ τη μπάλα και έπαιζαν πολλά παιχνίδια με αυτήν.  Σε ότι αφορά το συγκεκριμένο παιχνίδι, ο Πλούταρχος, στα Ηθικά (Βίοι των δέκα ρητόρων,  Ισοκράτης, κεφ. 4), αναφέρει ένα άγαλμα του Ισοκράτη, το οποίο αναπαριστούσε τον ρήτορα ως παιδί να παίζει μπάλα με κυρτωμένο ραβδί. Υπάρχουν επίσης ανάλογες  μεσαιωνικές παραστάσεις ενός παρόμοιου παιχνιδιού, τoυ 12^ου αιώνα μ.Χ. στη Γαλλία, που ονομαζόταν “La soule à la crosse“ («το χτύπημα με ραβδί») και που οδηγούν τους ειδικούς στην υπόθεση ότι ίσως ο στόχος του αρχαίου παιχνιδιού να ήταν η ρίψη της μπάλας όσο το δυνατόν πιο μακριά στο έδαφος του αντιπάλου.

Δρ. Ευανθία Παπαευθυμίου

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Γ. Π. Οικονόμου, «Κερητίζοντες», ΑΔ 1920-1921, 56-59.

S. Casson, “The New Athenian Statue Bases” JHS 45, 1925, 164-179.

N.B. Crowther, Sport in Ancient Times (London 2007) 155-156.

H. A. Harris, Sport in Greece and Rom (Cornell University Press 1972) 101-110, πιν. 47.

B. Merdrignac, Le sport au Moyen-âge (Presses Universitaires de Rennes 2003).